Het Parool schrijft uitgebreid over de seksuele uitbuiting van (Amsterdamse) tienermeisjes en de pogingen van jeugdhulpverleners daar wat aan te doen. Die uitbuiting wordt steeds harder, slachtoffers worden steeds jonger en er is een grotere groep meiden slachtoffer; sommigen zijn echter ook dader. Het gaat om uitbuiting, sextortion en andere vormen van seksuele intimidatie, met name van meisjes tussen 12 en 14. Bij oudere meisjes gaat het vaak om seks in ruil voor woning of slaapplaats; bij de jongere groep speelt internet een veel grotere rol. ‘Sociale media kunnen mooi zijn als je ze op de juiste manier weet te gebruiken, maar soms is het ook echt vergif’, zeggen jeugdhulpverleners Saloua el Mazouni en Gracianie Feliksdal. Ze zien meisjes die slachtoffer worden van doorgestuurde naaktbeelden: foto’s worden pas verwijderd nadat er seks is geweest en als die seks dan wordt gefilmd, leidt dat weer tot chantage en seksuele uitbuiting. Het zijn vaak pubers van 12 of 13 die de beelden verspreiden, relatief veilig omdat de slachtoffers toch geen aangifte (durven te) doen. Meisjes ‘eindigen’ dan in woningen die alleen maar gebruikt worden voor illegale prostitutie, vaak opgekocht door criminele netwerken. Andere meisjes maken, al dan niet gedwongen, accounts op Only Fans of Snapchat waar ze tegen betaling pikante en pornografische foto’s delen. Of ze ronselen jonge slachtoffers, met snus of vapes – of gewoon door ze te exposen. ‘Als ze meiden ronselen, doen ze dat vooral om zélf niet de sjaak te worden’.
exposen
Nieuwe wet Seksuele misdrijven gaat in per 1 juli
Nu ook de Eerste Kamer akkoord is, is ook de ingangsdatum van de nieuwe Wet Seksuele misdrijven bekend: 1 juli 2024. Vanaf die dag worden slachtoffers van seksueel geweld en seksueel grensoverschrijdend gedrag beter beschermd: niet meer ‘dwang’ maar het ontbreken van instemming zal de doorslag geven. Aangifte doen wordt makkelijker, aantonen van dwang is niet meer nodig, seksuele intimidatie in het openbaar – ook op sociale media en publieke websites – wordt strafbaar, net als ‘sexchatting‘, het stelselmatig op seksuele en schadelijke wijze communiceren met kinderen. De nieuwe wet vervangt in Boek 2 Wetboek van Strafrecht de huidige Titel XIV Misdrijven tegen de zeden door een nieuwe Titel XIV Seksuele misdrijven. Wel moeten nog circa 25 duizend politieagenten opgeleid worden, aldus het bericht, plus nog eens 250 officieren van justitie bij het OM.
Politie ontving in maand tijd dertien aangiftes van doxing
De politie heeft in januari 2024, de eerste maand waarin doxing strafbaar was (artikel 285d Sr), 21 meldingen en 13 aangiften ontvangen. In drie gevallen is een verdachte geïdentificeerd, schrijft minister Dilan Yesilgöz in antwoord op Kamervragen. De aangiftes over doxing gaan over verschillende platformen, waarvan Telegram met name genoemd wordt. Als het om openbare chatgroepen gaat, kan de Digital Services Act handvatten bieden, schrijft ze. Een officier van justitie kan, met een machtiging van de rechter-commissaris, een platform buiten de DSA om, ook bevelen (art.125p Sv) om gegevens ontoegankelijk te maken, om een strafbaar feit te beëindigen dan wel nieuwe strafbare feiten te voorkomen. Een verbod op Telegram vindt ze niet opportuun. Telegram ‘is immers niet het enige platform waar [exposen en/of doxing] plaatsvindt’. Online platforms zijn vrij om hun eigen gebruikersvoorwaarden op te stellen op basis van de vrijheid van onderneming en contractsvrijheid, mits deze niet in strijd zijn met wet- en regelgeving. ‘Het is aan Telegram om te zorgen dat het gebruik van de app niet leidt tot illegale inhoud of illegale activiteiten’.
OM start onderzoek naar seksistische “grietenlijst”
Het OM is, na een flink aantal aangiftes door studenten en hun ouders, een onderzoek begonnen naar studenten van het Utrechtsch Studenten Corps (USC) die een seksistische powerpoint-presentatie online hebben gezet. Op deze zogeheten ‘grietenlijst’, een variant op eerdere bangalijsten, worden circa dertig studentes van de Utrechtse Vrouwelijke Studentenvereniging UVSV beoordeeld op hun seksuele prestaties. De lijst bevat behalve namen, foto’s en adressen ook ‘bedprestaties’, met teksten als ‘Moet snel ff geneukt worden’ en ‘lekker geil’. Tien studentes worden weggezet als ‘draak’. Mogelijk is sprake van strafbare feiten: behalve smaad en laster ook doxing, sinds begin 2024 strafbaar. Volgens de UVSV is de lijst geen incident, maar een patroon. ‘Op veel studentenverenigingen zijn seksisme en machocultuur nog steeds de norm’. Het corps heeft de verantwoordelijke leden voorlopig geschorst; ze mogen ook niet mee op skireis…
Facebook en Instagram als “marktplaats voor pedofielen”
Elke dag worden zo’n honderdduizend kinderen seksueel lastiggevallen via platformen als Facebook en Instagram, zo blijkt uit interne schattingen van moederbedrijf Meta. In de Amerikaanse staat New Mexico is Meta-ceo Mark Zuckerberg daarvoor onlangs aangeklaagd. Meta ‘heeft toegestaan dat zijn platformen door pedofielen gebruikt worden als marktplaats’, aldus het OM. Algoritems leiden kinderen snel en ongevraagd naar expliciete seksuele content en volwassenen kunen zich gemakkelijk voordoen als minderjarigen. Accounts die beelden van kindermisbruik verzamelen of verspreiden, worden verder te vaak ongemoeid gelaten. Vanuit België, waar de federale politie in 2022 ruim honderd zaken van online-grooming bij minderjarigen telde, herkent commissaris Yves Goethals van de sectie Child Abuse de klachten. ‘Sociale media zijn het geliefkoosde actieterrein voor mensen met een ongezonde interesse in kinderen’. Tijdens corona groeide het aantal zaken, nu is dat gestabiliseerd. Soms gaat het fout, zoals in 2023 toen in Wallonië een 14-jarig meisje werd vermoord door een volwassen man die haar op een van die platformen had benaderd om te gaan shoppen. Volgens Goethals gaat het veel vaker om ‘grensoverschrijdende sexting’, van ongevraagde dickpics tot intieme beelden die zonder toestemming worden gedeeld: driekwart van de (Belgische) jongeren ontving al eens een ongevraagd een seksueel getinte foto. Herkenbaar is het verhaal van ‘Emma’, die toen ze 11 was een profiel maakte op Musical.ly, zoals TikTok vroeger heette. Ze had met haar dansfilmpjes al snel enkele tienduizenden volgers, waaronder veel volwassenen. Een daarvan was Fred (toen al 24) die haar jarenlang bleef volgen en benaderen, ook als ze hem had geblokkeerd. Pas toen ze 16 werd, stopte het contact: voor Fred was ze toen te oud. Wat Goethals veel zorgen baart, zijn kids die zélf expliciete beelden maken en delen. ‘Ze beseffen vaak niet goed wat ze doen’. Hij wijst op de rol van ouders. ‘Ik besef dat werkende ouders het erg druk hebben, maar wat meer controle op wat kinderen online uitspoken is echt belangrijk’. Waarom, vraagt hij, laten we ze niet ’s nachts alleen door Brussel fietsen, maar laten we ze online volledig los? Terug naar Zuckerberg: die heeft zich tijdens een hoorzitting nadrukkelijk verontschuldigd aan ouders wier kinderen slachtoffer zijn geworden van seksuele uitbuiting of door meerderjarigen zijn lastiggevallen. Uiteraard beloofde hij nog meer bescherming te gaan bieden, maar of dat genoeg is? Cybersecurity-expert Eddy Willems vindt dat niet voldoende: ‘het is niet oké dat het soms dagen duurt voor een problematische video offline wordt gehaald´. Zeker met de nieuwe ontwikkelingen in AI moet dat rapper kunnen, vindt hij.
Politie wil exposegroepen stoppen
De politie Twente heeft, na meerdere meldingen over exposegroepen op Telegram, de identiteit achterhaald van een aantal minderjarige verdachten die zich in die groepen schuldig maken aan smaad, doxing en verspreiding van kinderporno. Vijf personen deden aangifte, vijftien melding. Met enkele verdachten zijn, in aanwezigheid van hun ouders, al stopgesprekken gevoerd. De groepen waren simpel te vinden: ze hadden in de naam het kengetal van Twentse gemeenten. In een video legt jeugdagent Pieter de strafbare feiten uit. ‘De beheerders van zo’n groep beseffen zich niet dat ze op deze wijze faciliteren bij het verspreiden van kinderporno’. En online uitschelden doet volgens Pieter ‘meer pijn dan naroepen op straat’. De politie vraagt ouders daarom ‘met hun kind hierover in gesprek te gaan’ en verwijst naar Het Stopt Bij Jou waar ouders tips kunnen vinden voor zo’n gesprek.
Vrouw “werd lustobject” na verkoop legging via Vinted
De man (24, uit Dieren) die april 2022 op tweedehandskledingapp Vinted een vrouw die een legging aanbood om naaktfoto’s vroeg, is door de rechtbank veroordeeld tot twaalf maanden celstraf (waarvan negen voorwaardelijk). De vrouw kreeg snel een reactie op haar advertentie, van de verdachte dus. Ze moest binnen 24 uur een foto in string sturen. Toen de vrouw weigerde, werden haar naam, foto en contactgegevens ‘als lustobject’ gedeeld op chatapp Telegram. De vrouw kreeg daarop ‘een onafgebroken stroom ongewenste berichtjes’ van mannen uit de Telegramgroep. De verdachte dreigde ook haar Snapchat- en instagramprofielen te delen. De verdachte, ook veroordeeld voor het bezit van circa 850 kinderpornografische bestanden, was naar eigen zeggen verslaafd geraakt aan ‘de kick om spannende foto’s te verzamelen’. Hij benaderde ook de zus van het slachtoffer en een fotomodel waarvan hij een foto vond. Het OM had 240 uur werkstraf en zes maanden voorwaardelijk geëist. De verdachte kreeg verder een contactverbod, moet zich laten behandelen en het slachtoffer 1500 euro smartengeld betalen.
Belofte van extra volgers bleek werk van chanteur
Wat begon als een droom van internetroem, eindigde voor een stel tienermeiden met een nachtmerrie. Vier meisjes dachten via sociale media duizenden volgers te kunnen krijgen maar belandden in het ‘web van chantage, bedreiging, stalking en seksueel misbruik’. De zaak speelt al een tijdje. In 2022 vond de politie honderden naaktfoto’s en -video’s van minderjarigen bij een man (28, uit Delft). Die zit sindsdien vast op verdenking van ontucht, sextortion en bezit en verspreiding van kinderporno. De verdachte beloofde de meisjes, toen minderjarig, dat hij zevenduizend extra volgers voor ze kon regelen. ‘Verblind door lonkende roem, trapten ze genadeloos in de val’: de verdachte wist toegang te krijgen tot hun accounts en hen te dwingen seksfoto’s en -filmpjes te maken. De slachtoffers zouden ‘exposed’ worden als ze niet meer materiaal stuurden. Een van hen (nu 19) had zelfs seks met de verdachte. De verdachte verwees naar ‘vrienden’ die tijdelijk bij hem woonden maar die werden, ook na langdurig onderzoek door politie en OM, nooit gevonden. Volgens het OM bestaan ze überhaupt niet. De advocaat van de verdachte vroeg om vrijspraak: de beelden zouden uit vrije wil zijn verstuurd. ‘Wat die dames dwars zit is dat die filmpjes er zijn. En trauma is iets anders dan spijt en schaamte achteraf’; ook al heeft ‘Lucy’ psychische klachten heeft, suïcidale gedachten en ging ze drugs gebruiken. Het OM heeft vijf jaar celstraf geëist. ‘Ook al is het relatief gewoon naaktfoto’s te versturen via sociale media [..] betekent dat niet dat degene die daarvan profiteren minder strafbaar zijn’.
Nepnaaktfoto’s hebben “catastrofale impact op zelfbeeld”
Twee recente deepfake-zaken, die rond tv-presentatrice Welmoet Sijtsma en die in het Spaanse dorpje Almendralejo (waarbij 21 jongetjes gemanipuleerde naaktfoto’s deelden van ruim twintig minderjarige dorpsgenoten) laten zien hoe actueel dat probleem is. De politie zegt al aangiftes te hebben van scholieren van wie met AI gemaakte nepnaaktbeelden zijn verspreid. Eén profielfoto is immers al voldoende om een realistische deepfake te maken. ‘Het is weer een nieuwe manier om iemand te pesten en te shamen’, vertelt slachtoffer Robin Griffin die meewerkt aan campagnes over online shaming. Ze was 17 toen een nepnaaktfoto van haar werd verspreid en kreeg wekenlang nare appjes, opmerkingen en verwensingen toegestuurd en -geschreeuwd. Wie met AI-software naaktfoto’s maakt van minderjarigen, produceert volgens de wet kinderpornografie, zegt Ben van Mierlo, landelijk coördinator Zeden, Kinderpornografie en Kindersekstoerisme. ‘En dus is ook het verspreiden en bezitten van zulke beelden strafbaar’. Van Mierlo zegt zich zorgen te maken over de snelle toename van AI-naaktbeelden van minderjarigen. Dat aantal steeg afgelopen jaar met 500 à 600%. Van alle deepfakebeelden is 95% van vrouwen, vooral bekende actrices, politici en royalty. In opdracht van het kabinet deed privacydeskundige Bart van der Sloot (Universiteit Tilburg) onderzoek naar deepfakes. Hij adviseert een uitgebreid pakket maatregelen, waaronder een verbod op apps waarmee naaktbeelden worden gemaakt, een grootschalige voorlichtingscampagne op scholen én meer rechtszaken. Het ministerie van Justitie en Veiligheid wil echter alleen een deepfake-meldpunt oprichten. Dat is hooguit ‘een doekje voor het bloeden’, aldus Van der Sloot. ‘Je weet dat dit soort software en al die websites zijn gemaakt om dit soort materiaal te verspreiden. Dáár zit de bron, dáár moet je iets aan doen, in plaats van alles bij de burger te leggen’. De gevolgen kunnen immers enorm zijn. Voor opgroeiende meisjes kan het zelfs ‘een catastrofale impact op het zelfbeeld’ hebben. ‘Als je weet dat jongens op school kijken naar naaktbeelden van jou, doet dat iets met je – zelfs als je weet dat ze nep zijn’.
Child Focus heractiveert gsm na zelfdoding
De Belgische hulporganisatie Child Focus probeert met een opvallende campagne te waarschuwen voor ‘grensoverschrijdende sexting’. De campagne draait om Glenn, die zes jaar geleden op 15-jarige leeftijd uit het leven stapte nadat er op een fake instagram-account een naaktfoto van hem werd verspreid. De stroom van haatdragende comments werd hem te veel. Zijn gsm-nummer is nu opnieuw in gebruik genomen. Wie Glenn belt, krijgt een bandje te horen. ‘Glenn is nooit meer beschikbaar’. En wie zijn/haar naam achterlaat, tekent een petitie om jongeren beter te beschermen tegen online seksuele uitbuiting. Child Focus zegt een toename te zien van sexting via Whatsapp, instagram, TikTok en andere sociale media, al dan niet via expose-groepen die op vrijwel elke middelbare school rondgaan. Slachtoffers worden genadeloos aangepakt of belachelijk gemaakt – zie het verhaal van Glenn, zegt Niels Van Paemel van Child Focus die ook wijst op de opkomst van AI. ‘We hopen mensen met deze campagne duidelijk te maken hoe fout het is om mee te doen aan dat online pestgedrag, dat bovendien strafbaar is’. De moeder van Glenn zegt graag mee te werken aan de campagne. ‘Want zonder die foto zou mijn zoon er nog geweest zijn’.
Wie vragen heeft over zelfdoding, kan 24/7 online terecht op 113.nl of telefonisch op 113 (betaald) of 0800-0113 (gratis).
Nederland heeft “een hardnekkig expose-probleem”
Waar zelfs de politie in Nederland voor opsporingsdoeleinden niet zomaar verdachten herkenbaar in beeld mag brengen, en soms zelfs toestemming van het OM nodig heeft, deelt een steeds omvangrijker leger van roddelaars en ‘juice-spionnen’ online zeer herkenbare beelden. Recent nog een filmpje over een vrouw die voor een huilend kind een bijtring al in de winkel uit de verpakking haalde – en vergat af te rekenen. Op instagramaccount @reality_fbi werd ze aan de schandpaal genageld. Haar naam en foto gingen als dief online. ‘Zou jij die bijtring van 2 euro 99 willen komen afrekenen bij Kruidvat’, schreef de roddelaccountbeheerder erbij. Als de vrouw meldt dat ze dat gaat doen, wordt het bericht extra benadrukt, ‘om je aan je belofte te houden’. Nederland heeft een hardnekkig expose-probleem, schrijft Lisa Bouyeure in haar Volkskrant-column. ‘Het is iets geworden wat erbij lijkt te horen, alle regels en protocollen ten spijt’. Van vreemdgaande BN’ers, schoolmeisjes die worden exposed op Telegram en – recent – alle gossipaccounts, kijken we niet meer op. Maar bij strafbare zaken ‘waar aangifte doen toch de meest voor de hand liggen optie is’, lijkt de grens ook op te schuiven. Recent werden een whiskydief, twee vrouwen die een handtas stalen, een fietsendief en een vermeende pedofiel (die gewoon op zijn eigen kinderen stond te wachten) aan de digitale schandpaal genageld. Met alle risico’s van dien: mensen worden verwisseld of valselijk beschuldigd. Een winkelier verspreidde onlangs een foto van een dementerende vrouw… Een efficiënte moderne wetshandhaver, dat @reality_fbi: ‘opsporingsambtenaar, rechter en strafuitvoerder ineen, en met aanzienlijk meer entertainmentwaarde’.
Pornosites doen amper moeite om wraak- en kinderporno te weren
Pornosites zijn (nog steeds) erg laks als het gaat om het verwijderen van kinder- of wraakporno. Klachten van slachtoffers, signalen van pornokijkers en zelfs gerechtelijke uitspraken blijven vaak lang liggen. Voorbeelden genoeg, van vrouwen en meisjes die aan de bel trekken omdat (ex-)partners naaktbeelden van hen online hebben gezet. In de periode tussen de klacht en het offline halen worden de video’s tienduizenden keren bekeken en gedownload. Sites als Pornhub (afgelopen september 2,1 miljard keer bezocht) en XVideos (2,6 miljard keer bezocht) hebben nauwelijks nog moderators in dienst. Pornhub (twintigduizend nieuwe filmpjes per dag!) had er lange tijd zelfs maar één. Inmiddels zijn dat er meer, ze kijken dagelijks 1200 video’s die door minstens vijftien kijkers zijn gemeld. Sinds de invoering van de Sesta-Fosta-wetten 2018 is het pornoplatforms verboden (bewust) mee te werken aan seksuele uitbuiting, maar pas al Mastercard en Visa een paar jaar later, onder druk van de publieke opinie, geen betalingen voor de site meer accepteren, wordt actie ondernomen. Het totale aanbod wordt gehalveerd, uploaders moeten zich registreren met gezichtsscan en legitimatiebewijs én kunnen bewijzen dat ze eigenaar zijn van het materiaal. Met als gevolg dat kinder- en (vooral) wraakporno naar andere platforms verhuizen, naar sociale media en (vooral) Telegram. In die (versleutelde) apps valt niet te controleren wat mensen elkaar sturen. Recent vond de NOS op Telegram een exposegroep met maar liefst 85 duizend leden… Hoe dan ook, het waterbedeffect is goed merkbaar, aldus de krant: ‘terwijl Pornhub vanaf het juridische strafbankje zijn leven probeert te beteren, grijpt het Tsjechische WGCZ haar kans’. WGCZ bezit Xvideos en Xnxx, met miljarden bezoekers per maand en heeft een eigen betalingssysteem ontwikkeld. En zolang er geen grootschalig misbruik op de sites wordt ontdekt, ‘is alles geoorloofd en kan iedereen, ook zonder zich te identificeren, uploaden wat-ie wil’. Een mogelijke oplossing, naast kinderpornodatabanken, digitale vingerafdrukken en verplichte legitimering, is mogelijk ‘websites te pakken op copyright’, denkt onlineseks-onderzoeker Hanne Stegeman (Universiteit van Amsterdam). ‘Dat werkt beter dan rapporteren dat er sprake is van wraakporno’. Bedrijven handelen immers uit financieel belang en dat is bij een copyrightschending groter en concreter dan bij maatschappelijke ophef, aldus Stegeman. Een andere oplossing is het creëren van besef bij de daders: ‘zorg dat mannen het niet langer oké vinden om hun machtspositie te misbruiken en ongestraft filmpjes rond te sturen’.
Relatie Telegram met politie is “niet tot slecht”
De relatie tussen chatapp Telegram en de Nederlandse politie is “niet tot slecht”, zegt minister Dilan Yesilgöz (Justitie) in antwoord op Kamervragen over (het aanpakken van) exposegroepen. Dat maakt het lastig om Telegramkanalen te blokkeren en gebruikers te achterhalen. Waar de internetsector volgens Yesilgöz een belangrijke rol speelt in het veilig houden van de online-omgeving en in het bestrijden van verboden of illegale content, hebben vorderingen bij Telegram ‘weinig meerwaarde’. In theorie kan, bij online strafbare feiten, de identiteit van een plaatser worden achterhaald, maar daarvoor is medewerking van de betreffende provider nodig. En die is er bij Telegram niet. Blokkeren van een kanaal lukte in het verleden, via de telefoon van een verdachte én na toestemming van de rechter-commissaris. ‘Afgezien van deze uitzonderlijke casus is de politie vaak niet in de positie om Telegramkanalen te blokkeren, aldus Yesilgöz.
Grote wraakporno-groepen verdwenen van Telegram
Vier van de vijf grootste Telegram-groepen waarin (vooral naakt-) beelden werden gedeeld van vrouwen, inclusief hun contactgegevens, zijn vorige week verdwenen. De exposegroepen zijn niet meer vindbaar, zo ontdekte NOS Stories dat eerder schreef over de meer dan tienduizend berichten die daar dagelijks werden uitgewisseld. Onduidelijk is of Telegram de groepen heeft gesloten of dat de beheerders de stekkers er uit trokken. De beheerders van één groep zijn overigens alweer een nieuwe begonnen. Van de groep waar leden vijftig euro toegang moesten betalen, is ook de account van de eigenaar verdwenen. In de overgebleven groep kan niet meer gepost worden, aldus het bericht. Expose-groepen verdwenen al eerder van Telegram maar kwamen vrijwel net zo vaak na enige tijd weer terug. Voor een permanente oplossing is wetgeving nodig, denkt Robbert Hoving van hulporganisatie Helpwanted. Maar ook Telegram kan/moet beter meewerken, vindt hij. Dat de groepen verdwenen na alle media-aandacht, ‘laat zien dat we hier aandacht aan moeten blijven besteden’.
Kamervragen over aanpak exposegroepen op Telegram
Binnen een dag na het nieuws van de NOS over exposegroepen op Telegram, zijn er Kamervragen gesteld. CDA-Kamerleden Kuik en Slootweg willen van Justitieminister Dilan Yesilgöz weten wat er juridisch te doen is tegen de (anonieme) accounts ‘die deze haat plaatsen’. Yesilgöz moet ook duidelijk maken wat ze van de aanpak van Telegram vindt en welke mogelijkheden politie en OM hebben om exposegroepen te blokkeren. Ook al omdat ‘fatsoen’ zeker bij het CDA centraal staat in het verkiezingsprogramma, vragen ze Yesilgöz verder naar de bestaande internationale samenwerking ‘om mensenrechten en fatsoensnormen richting elkaar ook in de digitale wereld als basisvoorwaarden te eisen voor platforms’. Ze pleiten voor ‘ten minste forse boetes’ als platforms als Telegram haat, geweld en andere strafbare zaken de ruimte geven. De minister heeft drie weken om met een reactie te komen.
Cops in cyberspace 