Vietnam: Man krijgt twaalf jaar voor Facebook-handel in nieren

In Vietnam is een man (31) veroordeeld tot twaalf jaar voor de internethandel in donornieren. Hij startte zijn lucratieve handeltje op facebook toen hij zijn eigen nier had verkocht. In Hanoi had de man een woning waar de nieren werden verwijderd. In totaal zou hij zes keer een nier hebben doorverkocht en (omgerekend) twintigduizend euro hebben verdiend. De man kreeg overigens strafvermindering omdat hij, na de verkoop van zijn eigen nier, inmiddels invalide is.

Donornier vaker van vreemde Facebooker

Nationale Donorweek! Ook op sociale media is dat te merken. Waar de wachtlijst voor een nieuwe nier in de reguliere zorg zeker drie jaar bedraagt, lukt het sommige mensen om veel sneller een donornier te scoren. Via facebook! Het gaat ‘vermoedelijk maar om een beperkt aantal mensen’, maar toch: steeds meer patiënten gebruiken facebook om een donornier te vinden, zegt Wendy van Wijk van de Nierstichting. ‘Het zijn vaak wanhopige mensen die alle middelen aangrijpen’. Vooral op facebook zijn tientallen pagina’s en oproepen te vinden. RTL Nieuws berichtte over een man die al na een dag een gegadigde vond, De Telegraaf schreef over vijf succesvolle nierzoekers die allemaal via facebook een donor vonden, soms zelfs binnen een jaar. Ze kregen allemaal ‘tientallen reacties van wildvreemden’, die soms niet eens wisten dat er een operatie aan te pas komt. Exacte cijfers van ‘facebook-transplantaties’ zegt Van Wijk niet te hebben, al was het maar omdat alleen succesverhalen in de publiciteit komen.

Nier blijkt makkelijk te regelen via Facebook

Het blijkt heel eenvoudig om via facebook een nier te kopen, schreef journalist Evert Nieuwenhuis een paar dagen terug in Trouw. Nieuwenhuis deed onderzoek naar illegale orgaanhandel, hij kreeg binnen anderhalve week via facebook meerdere serieuze aanbiedingen. Kosten: een ton, inclusief vervoer naar Sri Lanka, operatie in een lokaal ziekenhuis, nieuwe nier én herstel in een luxe hotel. Nieuwenhuis voert een Nederlandse vrouw op die in een lokale krant was geïnterviewd over haar zoektocht naar een donornier en die daarna via facebook werd benaderd door een onbekende. ‘Ik bied mijn nier aan’. De vrouw ging er niet op in. Nationaal rapporteur mensenhandel Corinne Dettmeijer zegt naar aanleiding van het verhaal zich ‘ernstig zorgen te maken’ over het kopen en verkopen van organen via internet, sociale media en darknet. De WHO deed in 2005 voor het laatst onderzoek hiernaar: in 5-10% van alle niertransplantaties zou voor de nier betaald zijn. Orgaanhandel is sindsdien fors toegenomen, met name via internet, denken deskundigen. Dettmeijer wil dat de minister van volksgezondheid in actie komt maar ook dat de politie meer doet. Orgaanhandel is ‘een onderbelichte vorm van criminaliteit’ waarover ‘weinig of geen kennis bestaat en waarmee zij nauwelijks of geen ervaring hebben’.

Vrijspraak voor verkoop nier op Marktplaats

De man (40, uit Amersfoort) die in 2013 zijn nier op Marktplaats zette – ’38 jaar jonge nier van een niet roker, niet drinker. Altijd gezond geweest’ – is door de rechtbank vrijgesproken. Het OM had zestig uur voorwaardelijk geëist maar de rechter vond niet bewezen dat de man voor financieel gewin ging. ‘Alleen de advertentie is niet genoeg bewijs’. De man had zijn nier voor 50 mille te koop gezet, ‘bij wijze van experiment’, nadat hij bij de huisarts een folder over orgaandonatie had gelezen. Hij was benieuwd hoeveel mensen zouden reageren. Maar nog voordat iemand kon reageren, had de politie de advertentie verwijderd. ‘Die zit daar bovenop’, zei de advocate van de verdachte. De politie bezocht de verdachte pas maanden later, en pas deze maand werd de man verteld over de rechtszaak. In de rechtbank verklaarde de man dat het een domme actie was en dat hij het nooit meer zal doen.

‘Overheid moet oog krijgen voor orgaanshoppen’

Volgens de Nationaal Rapporteur Mensenhandel, Corinne Dettmeijer, speelt internet een grote rol   in de illegale orgaanhandel en de uitbuiting van buitenlandse draagmoeders. Als gevolg van de mondialisering en de toegenomen internetdekking is het steeds gemakkelijker een orgaan te kopen of te bestellen. Dettmeijer verwacht dat ‘shoppen’ in organen ‘mogelijk groter is dan je zou denken en in ieder geval toeneemt’. Op internet circuleren advertenties voor nieren, maar ook andere organen, weefsels, bloed en zelfs eicellen. Opvallend is dat het ministerie van VWS ‘deze handel op dit moment niet als een probleem ziet’, aldus constateert Dettmeijer. ‘En dat zou wel moeten’, voegt ze daar aan toe. Internet is ook de reden dat commercieel draagmoederschap zo’n vlucht neemt. In landen als India, Oekraïne en verschillende Amerikaanse staten groeit het aantal klinieken waarin eicellen te koop zijn, tegen verschillende prijzen. Een Indiase draagmoederschap is goedkoper dan een Amerikaanse, wat de kans vergroot dat vrouwen worden gedwongen of uitgebuit. Dettmeijer pleit, in een net verschenen rapport voor een instantie die mogelijke gevallen van orgaanhandel registreert en voorlichting geeft aan wensouders die via internet een draagmoeder zoeken.