Alle ophef ten spijt, het aantal beveiligingscamera’s in de politiedatabase Camera in Beeld blijft groeien. Er zijn inmiddels 325 duizend camera’s geregistreerd en dat moeten er nog meer worden, zegt landelijk projectleider Karel van Engelenhoven, ooit bedenker van het project. De politie gebruikt de database om te zien waar de camera’s hangen. Beelden worden dan gevorderd, er wordt niet live meegekeken. In de Tweede Kamer ontstond eind 2023 enige onrust over wat Justitieminister Dilan Yesilgöz het ‘grote aantal verkeerd afgestelde beveiligingscamera’s’ noemde. Zulke camera’s zouden de openbare weg filmen; de beelden zouden onrechtmatig zijn. Van Engelenhoven ziet de nuance: als je AVG goed leest, staat er dat je je eigendommen mag beveiligen. Als de politie camerabeelden opvraagt, komt de gebruiker van de camera nooit in de problemen, benadrukt hij. ‘Het is aan de rechter uiteindelijk om te bepalen of de beelden gebruikt mogen worden in een strafdossier. Maar dat is iets voor de politie, niet voor de burger’.
camera in beeld
Deurbelcamera filmt hond-zonder-muilkorf. En nu?
Juridisch interessant en mogelijk met grote gevolgen is een zaak waarover de Raad van State zich moet buigen: mag de gemeente iemand een boete opleggen als het bewijs geleverd is door een deurbelcamera? De zaak draait om een hond, een Kaukasische herdershond om precies te zijn, die van de gemeente Boxtel alleen met een muilkorf naar buiten mag – de hond had een vrouw gebeten. De gemeente krijgt echter twee keer camerabeelden van buurtbewoners waarop te zien is dat de hond zónder muilkorf rondloopt, ook een politieagent ziet dat. De gemeente legt een dwangsom op maar de rechtbank verlaagt die; de camera’s filmden ook de openbare weg en dat mag niet zonder toestemming. Volgens de rechtbank is er geen ‘algemeen belang’, de gemeente heeft zelf geen camera’s geplaatst en ook niet overwogen of het gebruik van de beelden tegen de privacyregels was. De gemeente ging daarop in beroep. De uitspraak van de Raad, begin 2024 verwacht, kan grote gevolgen hebben, zeggen juridisch specialisten. Alleen al bij de politie zijn honderdduizenden camera’s van particulieren en bedrijven in beeld. Die camera’s moeten vooral iemands eigendom beschermen. Gemeenten kunnen zelf camera’s plaatsen als ze de openbare orde willen handhaven, zegt Lotte Houwing van Bits of Freedom. Maar ‘we gaan stapje voor stapje steeds meer richting een landelijk netwerk van particuliere camera’s die ‘publiek’ zijn. En dat moeten we niet willen’.
Groot aantal particuliere bewakingscamera’s verkeerd afgesteld
Beelden van particuliere bewakingscamera’s speelden sinds 2020 een rol in 5500 strafzaken. Ze zijn daarmee belangrijk voor opsporingsonderzoek en de rechtspraak, schrijft minister Dilan Yesilgöz (Justitie) in antwoord op Kamervragen van D66, SP, PvdD en DENK naar bij de politie geregistreerde particuliere camera’s. Wel staat een groot aantal camera’s verkeerd afgesteld. Volgens Yesilgöz moeten eigenaren van camera’s ‘er blijvend op worden gewezen dat zij hun camera moeten afstellen volgens de regels van de Algemene verordening gegevensbescherming’. Camera’s, ook deurbelcamera’s, mogen alleen de eigen bezittingen filmen en dus niet het huis of de tuin van de buren of openbare weg. Alleen in uitzonderlijke gevallen mag een camera doelbewust worden gericht op een gedeelte van het terrein van de buren of de openbare ruimte. De eigenaar van de camera moet dan een beroep doen op één van zes grondslagen die de AVG noemt. Opsporingsambtenaren kunnen beelden vorderen op grond van artikel 126nda Sv, mits het een vh-feit gaat. De eigenaar moet meewerken aan het verstrekken van de camerabeelden. Opzettelijk niet voldoen aan zo’n vordering is strafbaar.
Kamer wil opheldering over filmen openbare weg door particuliere camera’s
Met 315 duizend camera’s, waarvan 55 duizend van burgers, is het politieproject Camera in Beeld zo langzamerhand uitgegroeid tot een landelijk dekkend cameranetwerk. Meerdere partijen in de Tweede Kamer (D66, SP, PvdD en Denk) vinden dat Justitieminister Dilan Yesilgöz maatregelen moet nemen. ‘Als we allemaal camera’s ophangen om de buurt in de gaten te houden, kan niemand de straat op zonder te worden gefilmd’, zei de AP eerder dit jaar al. ‘Nog los van het feit dat het tegen de wet is, moeten we ons ook afvragen of we dat willen’. Tv-programma Radar liet deze week zien dat deurbellen met ingebouwde camera vaak op de openbare weg gericht zijn, of op de buren. En dat mag niet: een deurbelcamera moet gericht zijn op privé terrein.
“Ontwikkeling aantal deurbelcamera’s baart zorgen”
De forse toename van het aantal particuliere (beveiligings)camera’s in Nederland (321 duizend inmiddels), vooral het aantal deurbelcamera’s, is voor organisaties als Bits of Freedom en de Autoriteit Persoonsgegevens reden tot zorg. Ze wijzen op ‘ongewenste meegluurders’ omdat veel camera-eigenaren hun wachtwoord nooit hebben aangepast. Het belangrijkste bezwaar is dat bijna 90% van de camera’s is gericht op de straat, ontdekte Nieuwsuur een paar geleden al en dat is niet veranderd. Volgens Lotte Houwing van BoF zijn we hard op weg naar een landelijk dekkend cameranetwerk. Dat de politie op de website van Camera in Beeld schrijft dat burgers ‘er soms niet aan ontkomen’ gefilmd te worden, is dan ook ‘onzorgvuldig geformuleerd’, vindt AP-woordvoer Quinten Snijders. Volgens de politie is hooguit een kwart van de camera’s niet goed opgehangen.
Al 314 duizend beveiligingscamera’s aangemeld bij politiedatabase
Bij de politiedatabank Camera in Beeld zijn inmiddels ruim 314 duizend beveiligingscamera’s van bedrijven, burgers en de overheid aangesloten. Deze kunnen gebruikt worden bij de opsporing, maar er kan niet live meegekeken worden. In 2018 waren er nog tweehonderd duizend camera’s aangesloten, de afgelopen jaren zijn er vooral deurbelcamera’s bijgekomen. Privacyorganisatie Bits of Freedom zegt dat de politie met database ‘de wet omzeilt’. De camera’s mogen volgens de wet de openbare weg niet filmen, maar veel mensen doen dat toch. De politie heeft zo toegang tot onrechtmatig verkregen materiaal, aldus Lotte Houwing van BoF. Ook ‘wringt’ dat de camera’s onderdeel worden ‘van een buitenwettelijke surveillance-infrastructuur van de politie’.
Camera in Beeld alleen nog met DigiD
Ruim vijftienduizend particuliere deelnemers aan Camera in Beeld moeten zich, met hun DigiD, opnieuw aanmelden. Ze staan nog zonder DigiD geregistreerd maar met die koppeling is het systeem gemakkelijker actueel te houden, zegt landelijk projectleider Karel van Engelenhoven. ‘Dat zorgt ervoor dat we zo gericht mogelijk camerabeelden op kunnen vragen als dit nodig is voor opsporingsonderzoek’. Het project kent inmiddels 65 duizend deelnemers, met 315 duizend camera’s, en is ‘bewezen effectief’. Was het actueel houden voorheen arbeidsintensief, met DigiD krijgen deelnemers jaarlijks een e-mail van de politie met de vraag hun gegevens te controleren en indien nodig te wijzigen. ‘De gegevens uit het systeem zijn alleen voor de deelnemer in te zien via Politie.nl en voor politiemedewerkers binnen de opsporing’, benadrukt Van Engelenhoven. Wie niet reageert op de mail, wordt uit het systeem verwijderd. ‘Dat zou natuurlijk eeuwig zonde zijn, want deze hulp van burgers is juist zo waardevol’. Een nieuwe camera aanmelden kan via de politiesite.
“Ineens heeft de hele straat een deurbelcamera”
Na enkele explosies en dichtgetimmerde woningen hebben bewoners van het dorp Hoef en Haag (gemeente Vijfheerenlanden) massaal geïnvesteerd in deurbelcamera’s en andere beveiliging. Politiepost en extra camera’s van gemeente en politie blijven voorlopig in stand, maar de bewoners nemen geen risico. ‘Schijnveilig misschien, maar het helpt vast iéts’, zeggen ze. ‘We dachten dat we in een superveilig dorp waren gaan wonen, maar nu begin je een beetje te twijfelen’. De politie noemt de deurbelcamera’s een goed initiatief. ‘Al die extra ogen op de huizen kunnen ook de politie een handje helpen’. Mocht er weer iets gebeuren in het dorp ‘dan zou het ons werk iets kunnen versimpelen’, bijvoorbeeld door looproutes van verdachten beter in beeld te krijgen.
Bijna 300.000 beveiligingscamera’s geregistreerd bij de politie
In de politiedatabase Camera in Beeld staan inmiddels 299.103 camera’s. Sinds mei 2021 zijn ruim twintigduizend camera’s aan de database toegevoegd. De camera’s hangen op 58 duizend locaties. De meeste camera’s zijn van bedrijven: 49 duizend (+vierduizend). Daarnaast zijn er (een stijgend aantal) camera’s bij particulieren en zijn er ‘publieke camera’s’, veelal van overheden. Iedereen met een beveiligingscamera kan die registreren in de database. De politie kan vervolgens direct zien waar de camera’s hangen, maar niet live meekijken.
Politie vraagt om deurbelcamera’s aan te melden bij politiedatabase
Heb je een deurbelcamera? Meldt die dan ook aan bij de politiedatabase Camera in Beeld. Die database geeft de politie een overzicht van camera’s: waar hangen ze, waar maken ze opnames van? Deurbelcamera’s zijn ‘nou nèt wat onze rechercheurs goed kan helpen’, aldus het bericht waarin wordt benadrukt dat de politie niet live kan meekijken. Aanmelding is ‘niet moeilijk’. Er is een speciaal online formulier en je hebt alleen je DigiD nodig. Bij Camera in Beeld zijn inmiddels 278.988 beveiligingscamera’s van particulieren, bedrijven en de overheid geregistreerd. Sinds november 2019 zijn er vijftigduizend bijgekomen (+22%), meldt VPNGids.nl op basis van gegevens die met een WOB-verzoek werden verkregen. Van die nieuwe camera’s zijn er ruim 17 duizend bij particulieren te vinden, ruim 30 duizend bij bedrijven. In totaal zijn nu iets meer dan 44 duizend camera’s van particulieren aangesloten bij Camera in Beeld.
Deelnemers Ring-pilot delen beelden niet met politie
In 2019 kregen alle (53) inwoners van de wijk Blaarthem in Eindhoven een gratis Ring-deurbelcamera, om de wijk veiliger te maken. Maar een jaar later heeft nog geen enkele deelnemer aan deze pilot de beelden met de politie gedeeld. Los van het afschrikwekkende effect, kan de camera ook ‘heel goed van pas komen’ bij opsporing, zei de politie bij de start van de pilot, in de hoop dat de bewoners zich zouden aansluiten bij de beveiligingscameradatabase ‘Camera in Beeld’. Dat gebeurde dus niet, vermoedelijk vanwege de kosten. Om de beelden te delen, is een abonnement op Ring nodig. En dat kost drie euro per maand… Bij een vergelijkbare pilot met deurbelcamera’s in Almere waren deelnemers verplicht hun camera aan te melden. In een jaar tijd werden daar twaalf keer deurbel-beelden opgevraagd.
Politiedatabase telt 228.000 particuliere beveiligingscamera’s
In de database Camera in Beeld staan inmiddels 228 duizend beveiligingscamera’s geregistreerd, allemaal extra ogen voor de politie in de strijd tegen de criminaliteit. De database bevat naast informatie over de camera’s vooral informatie over waar ze hangen en wie de eigenaar is: 185 duizend camera’s (81%) zijn eigendom van bedrijven, bijna 88% is gericht op de openbare weg, in Amsterdam hangen de meeste (22 duizend), per vierkante kilometer zijn er in Nederland zes geregistreerde camera’s en de gemiddelde bewaartijd van de beelden is 23 dagen. VPNGids kreeg deze informatie na een wob-verzoek. De politie kan niet live meekijken vanuit de database, wel vanuit het project Live View. Projectleider Karel van Engelenhoven van Camera in Beeld zei eerder dat de politie zeshonderd keer per dag in de database kijkt.
Cops in cyberspace 