“Meer actie van OM nodig tegen bangalijsten”

Expertisecentrum OffLimits wil dat het OM meer actie onderneemt om chatapp Telegram te dwingen om alle bangalijsten te verwijderen. Op Telegram gaan nog steeds lijsten rond, met contactgegevens en foto’s van studentes. Advocaten van de studentes hebben zich bij de oproep aangesloten, die weer het gevolg is van een mislukt verwijderverzoek van de politie. Het OM kan Telegram dwingen de lijsten te verwijderen en heeft dat naar eigen zeggen ook gedaan. Maar Telegram geeft geen gehoor ‘en dan houdt het op’, aldus Offlimiets-directeur Robbert Hoving. Hij vindt het bespottelijk dat het OM zegt niks te kunnen doen. ‘Ze laten slachtoffers in de kou staan’. Onlangs verschenen twee lijsten online. Een daarvan was gemaakt door leden van het Utrechtsch Studenten Corps (USC). De opstellers van die lijst werden geschorst; de politie wist twee verdachten (20) aan te houden. De makers van de tweede lijst zijn nog niet gevonden.

Man op sociale media beschuldigd van gijzeling Ede

Je kon er op wachten, toen al die foto’s online kwamen over de aanhouding van de gijzelnemer in Ede. Dan is er altijd wel iemand die hem zegt te herkennen, of te weten wie het is. Met die amateurspeurders die urenlang op hun eigen houtje aan opsporing doen, hoef je niet lang te wachten voor er iemand onterecht beschuldigd wordt. Nog geen dag na de gijzeling in Ede werd er online al iemand aangewezen als de dader, een man uit Kesteren. Online werden foto’s van de man én zijn vrouw verspreid en ze werden bedreigd. Maar dat is laster, aldus wijkagent Gerrit Langerak. De onschuldige man werd op sociale media ‘compleet afgefakkeld‘. Mensen dreigden ‘hem wel even een kopje kleiner te komen maken’. De politie heeft inmiddels contact gelegd met een veroorzaker van de bedreigingen. Die man ‘ging diep door het stof’, aldus Langerak die oproept vooral na te denken over wat je schrijft. ‘Beschuldig nooit zomaar iemand. De schade die wordt veroorzaakt is vaak niet te overzien’.

Online zwarte lijst artsen ook in hoger beroep verboden

Het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden heeft in hoger beroep de zwarte lijst verboden die de Stichting Slachtoffers Iatrogene Nalatigheid-Nederland (SIN-NL) tot 2021 exploiteerde. Op de lijsten, ooit te vinden op Zwartelijstartsen.nl en Zwartelijstartsen.com, stonden negenhonderd artsen, tandartsen, verpleegkundigen en psychologen uit het BIG-register die een ooit een berisping, schorsing of doorhaling kregen, aangevuld met andere (volgens SIN-NL) ‘falende zorgverleners’ maar ook met foto’s en adressen van de artsen. De site werd in 2021 door de voorzieningenrechter al verboden – al in 2010 werden er rechtszaken over gevoerd – maar de stichting tekende beroep aan. Het Hof heeft dit nu verworpen. Het recht van de artsen op eerbiediging van hun eer en goede naam weegt volgens het Hof zwaarder dan het belang van de stichting bij haar recht op vrije meningsuiting. ‘De wijze waarop de zwarte lijsten zijn ingekleed, de daarop vermelde termen, foto’s en annotaties en de term zwarte lijst als zodanig, afgezet tegen de informatie op BIG-register.nl, maken [het eerder opgelegde] verbod gerechtvaardigd’.

Straffen Mallorca-zaak verlaagd wegens “indringende aandacht op sociale media”

Het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden heeft in hoger beroep alle zeven verdachten in de Mallorca-zaak veroordeeld voor openlijk geweld. De straffen zijn lager dan eerder door de rechtbank opgelegd, vooral vanwege de ‘buitengewoon indringende wijze’ waarop verschillende (sociale) media met deze zaak zijn omgegaan. Van/over de verdachten werden portretten, berichten, reacties en de volledige namen veelvuldig gedeeld. Ze werden online ‘neergezet als daders van doodslag’ maar juist voor dat feit zijn ze niet veroordeeld. Omdat al die online informatie ‘niet of nauwelijks kan worden uitgewist’, past het Hof een beperkte strafkorting toe. De zaak draait om het doodschoppen van Carlo Heuvelman (Mallorca, juli 2021). Zeven verdachten werden aangeklaagd en veroordeeld maar nooit werd precies duidelijk wie de gewraakte schoppen tegen Heuvelmans hoofd deed. Het Hof zegt daarom niet wettig en overtuigend te kunnen vaststellen wie hieraan schuldig is. De zeven verdachten moeten slachtoffers en nabestaanden wel een schadevergoeding betalen, van ruim 330 duizend euro.

Politie en justitie hebben er in moordzaken een taak bij

In moordzaken heeft de politie er tegenwoordig een taak bij: het in toom houden van ‘roeptoeterende toetsenbordridders’. Volgens het Dagblad van het Noorden worden sociale media steeds vaker gebruikt als podium om aan de haal te gaan met gebeurtenissen. Aanleiding voor het artikel is de dood van een 17-meisje en de daaropvolgende aanhouding van een 19-jarige verdachte. Online werd de zaak als misbruikt voor ‘onterechte en zinloze politieke standpunten’ over migratie. Ook bij de recente moorden in Weiteveen werden de slachtoffers online aan een schandpaal genageld, vooral door mensen zonder feitenkennis. De berichten lijken erop gericht ‘om weerzinwekkende gebeurtenissen in plattelandsdorpjes politiek te maken’, schrijft de krant over ‘online toetsenbordridders’ die veelal racistische doeleinden (lijken te) hebben. Ze delen foto’s van (vermeende) verdachten die zogenaamd vluchteling of asielzoeker zijn en vragen waarom de huidskleur van een verdachte niet wordt genoemd. ‘Deze mensen van achter een computer, tablet of smartphone een trap na geven is ronduit respectloos’. Voor politie en justitie én de advocaten van verdachten lijkt het vechten tegen de bierkaai. O wee de rechter die het opneemt voor een verdachte of, nog erger natuurlijk, bij de strafbepaling rekening houdt met alle online bagger. Er dreigt zo een vicieuze cirkel, aldus het artikel, van online valsheden over moordzaken en onterechte ophef daarover wanneer ertegen wordt opgetreden. Denk daarom twee keer na over mogelijke gevolgen van het online delen van teksten en foto’s, schrijft het OM. ‘Eén keer voor je zelf en één keer voor de ander’. Al die berichten kunnen ‘schadelijk en confronterend’ zijn voor nabestaanden van het slachtoffer en de omgeving van de verdachte.

VS: Schadevergoeding voor politievrouw na delen nep-naaktfoto

Captain Lillian Carranza (33) van de Los Angeles Police Department heeft recht op vier miljoen dollar schadevergoeding omdat er, november 2018, binnen het korps naaktfoto’s van haar werden gedeeld. Geen echte natuurlijk: haar hoofd was gefotoshopt op het lichaam van een pornoster. Dat was seksuele intimidatie, vonden rechtbank en jury. En het zorgde voor een onveilige en vijandige werkomgeving. De korpsleiding deed niks om de verspreiding te stoppen of uit te leggen dat het beeld nep was, zoals Carranza aan korpschef Michel Moore had gevraagd. Moore deed dat naar eigen zeggen niet, uit vrees dat de foto viraal zou gaan. Carranza, hoofd van de Gang and Narcotics Division, raakte door het incident zo getraumatiseerd dat ze in het ziekenhuis moest worden opgenomen en zelfdoding overwoog. Volgens haar is het ‘heel goed’ om beleid en procedures te hebben als het gaat om seksuele intimidatie, ‘maar moeten die dan wel worden gevolgd’. Carranza krijgt 1,5 miljoen voor al geleden schade en 2,5 miljoen voor toekomstige schade.

Hoe online dreigementen hun weg vinden naar de fysieke wereld

Nu vrijwel iedereen ‘een lang spoor’ van persoonsgegevens heeft achtergelaten op tientallen internetsites, -platforms en sociale media, wordt die data steeds vaker gebruikt om mensen te intimideren. Doxing heet dat, het bijhouden van ‘docs’ (documenten) met gegevens over vijanden om ze te intimideren en ‘uit te schakelen’. De gevolgen van doxing kunnen ‘ronduit traumatisch’ zijn, aldus een (zeer aanbevolen) longread in De Volkskrant. De krant sprak met meerdere slachtoffers die soms onderdoken of accounts verwijderden. Waar doxing in de jaren ’80 vooral door linkse activisten werd ingezet, lijkt het in Nederland momenteel ‘nadrukkelijk een radicaal-rechtse bezigheid’. Voorbeelden genoeg: van T. Baudet die op twitter het telefoonnummer van een stembureauvoorzitter, lid van GroenLinks deelt, via adressenlijsten op Telegram van ministers, journalisten en ‘romeo’s’ van de politie, tot de stickerplakkers van Vizier op Links en oproepen om burgerwachten die personen op die lijsten ‘geweldloos’ op non-actief moeten stellen. Van alle vormen van internetintimidatie noemde Justitieminister Ferd Grapperhaus doxing onlangs ‘zowat het laagste wat er is, op geweld na dan’. Hij zei dat toen overal avondklokrellen uitbraken en er ‘een onlinejacht op romeo’s in Telegram- en Facebookgroepen’ gaande was. Bij politiemensen stonden wildvreemden aan de deur, bij één agent werd een vuurwerkbom in de tuin gegooid. Mogelijk waren die acties ‘aangestuurd’ door types als Jan Huzen (50, uit Geestbrug, Drenthe), erkend voorvechter van boerenrechten en aanvoerder van mensen met kritiek op de overheid. Huzen vindt undercoveragenten ‘volksverraders’ en ‘het slechtste van het slechtste. Nog minder dan niks’. De ME is voor hem ‘een getrainde gevechtsmachine’ en de romeo’s worden alleen ingezet ‘om rellen te veroorzaken’. Op zijn facebookgroep Steungroep Boeren en Burgers, met op het hoogtepunt 165 duizend leden, ging het vooral over adressen van agenten. Die lijst publiceerde Huzen uiteindelijk niet, tot opluchting van de politie. Dreigen had volgens Huzen ‘tien keer meer effect dan doen’. Maar ach, ‘hadden ze maar een ander beroep moeten kiezen’. Hoogleraar psychologie Paul van Lange (Vrije Universiteit) ziet doxing de komende tijd nog groter worden. Hij wijst behalve op de psychische schade op de ‘descriptieve normering’ ervan: als privégegevens worden gepubliceerd, vinden sommigen het oké om die persoon te belagen – met verdere escalatie tot gevolg. En dat terwijl mensen in de onlinewereld nauwelijks worden aangesproken op hun gedrag. Waar mensen in de kleedkamer van de sportclub of aan de bar elkaar nog wel eens corrigeren, verbaal dan wel non-verbaal, ontbreekt dat sociale media. Dreigingen worden dan ongrijpbaar: ‘je weet nooit welke omvang het gevaar heeft of wanneer het kan toeslaan’. Bovendien: alles wat online is verspreid, verdwijnt nooit meer. Als er dan ook nog eens ‘reputatiewinst’ te behalen is binnen bepaalde groepen, dan wordt de drempel nog lager en is doxing ‘beter te rechtvaardigen’. Bij de politie zegt een (anonieme) cyberrechercheur nog dat doxing in veel gevallen niet strafbaar is. Pas als het doel van de doxer duidelijk is, iets aan het licht brengen als journalist bijvoorbeeld, of iemand schade berokkenen, kan er volgens hem aangifte gedaan worden.

BN’ers voeren actie tegen “exposen”

Een groep BN’ers wil de strijd aangaan met ‘expose’-accounts op sociale media. Daarop staan, vaak gestolen, foto’s van mensen, voorzien van nieuwe bijschriften, meestal discriminerend of haatzaaiend. ‘Wij kunnen niet langer zwijgen over een ongrijpbare en desastreuze bedreiging’, schrijven onder anderen Abdelkader Benali, Tofik Dibi en Najib Amhali in een online petitie. Ze zeggen ‘niet meer te kunnen aanzien’ hoe jonge vrouwen en mensen uit de lhbti+-gemeenschap te maken krijgen met ‘shaming en exposing’. Slachtoffers raken vaak geïsoleerd, worden depressief, veranderen van school en verhuizen soms zelfs. ‘Iedereen die niet voldoet aan de kuisheidsnormen van shamers, exposers en hun hulpjes is de sjaak’. De petitie moet uiteindelijk naar de Tweede Kamer. ‘Wij roepen politici, politie en justitie op om dit criminele onlinegedrag serieus te nemen en proactief te bestrijden’. Daders moeten worden opgespoord en vervolgd, socialemediaplaforms moeten hun verantwoordelijkheid nemen maar slachtoffers ‘moeten vooral zichzelf blijven, of ze nou een dansje doen op TikTok of een sexy pose aannemen met een gezicht vol make-up’. De groep zegt ‘achter jullie te blijven staan’.

Zwarte lijst met namen van artsen moet offline

Een zwarte lijst met namen van artsen, tandartsen, verpleegkundigen en psychologen die medische fouten zouden hebben gemaakt, moet offline worden gehaald. De rechtbank Midden-Nederland noemt de site Zwartelijstartsen.nl onrechtmatig. ‘Belangenafweging tussen recht op eer en goede naam van de artsen en recht op vrijheid van meningsuiting valt in het voordeel uit van recht op eer en goede naam’. Bovendien is verwerking van persoonsgegevens op de website in strijd met de AVG. Op de site, die vanaf de start, meer dan tien jaar geleden, al in opspraak was, staan namen van circa negenhonderd artsen en zorgverleners; soms met foto. De zaak was aangespannen door de stichting Stop Online Shaming (SOS) omdat de lijst ten onrechte suggereert dat de vermelde artsen niet deskundig zijn en beter gemeden kunnen worden. Volgens het vonnis gaat het in de zaak om ‘een botsing van fundamentele rechten’, dat op eer en goede naam (van zorgverleners) versus dat op recht van vrijheid van meningsuiting (van de site). De rechter meent dat het eerste recht in deze zaak belangrijker is. ‘De naam zwarte lijst suggereert namelijk dat de personen op de website hun werkzaamheden niet meer mogen uitvoeren terwijl dat niet zo is’. Eerder oordeelde de Hoge Raad al twee keer dat een bepaalde naam op de lijst onrechtmatig was, de site werd ook strafrechtelijk al eens veroordeeld. Deze keer moet de hele site dus weg, moeten de domeinnamen overgedragen worden en moeten alle verwijzingen bij zoekmachines verwijderd worden, op straffe van een dwangsom van tien mille per dag.

Zwate lijst voor “foute en lakse ICT-bedrijven” in aanpak online kinderporno

Justitie-minister Ferd Grapperhaus gaat per september een zwarte lijst aanleggen en bijhouden van ict-bedrijven die niet meewerken aan het verwijderen van kinderporno op hun servers. Een eerdere inventarisatie van de TU Delft leerde dat er zeventien bedrijven zijn die kinderporno hosten. Gekeken wordt nu hoelang die bedrijven nodig hebben beelden te verwijderen waarover meldingen zijn gedaan. ‘Foute en lakse’ webhosters komen dan op een zwarte lijst. ‘Naming and shaming for a higher purpose’, zei Grapperhaus in een toespraak voor het Europese parlement over de Nederlandse plannen om kinderporno ‘weg te vagen’. Mogelijk dat de bedrijven ook een boete krijgen, Omdat hij ook wel snapt dat de beelden straks verplaatst worden naar servers in andere landen, roept hij de EU-landen op tot (nog) meer samenwerking.

“Zet juwelendief niet online”

De politie Noord-Holland heeft een juwelier ‘ten zeerste ontraden‘om beelden van een verdacht duo op facebook te publiceren. De twee worden verdacht van diefstal van een pakketje sieraden. Bij bezorging door PostNL stond er echter een rij voor de winkel. De postbode gaf het pakketje in goed vertrouwen aan twee wachtende mensen maar die gingen er snel mee vandoor. De juwelier zette haar verhaal op facebook en dreigde daarbij ‘de man met de pet en de blonde mevrouw’ online te zetten. ‘Zij zullen beslist niet vrolijk worden’ van die beelden, aldus de juwelier. De politie zegt in een reactie dat niet te kunnen verbieden maar wel te ontraden. Publicatie kan zelfs in het nadeel van de bestolen juwelier werken, zegt politiewoordvoerder Wendy Boudewijn. ‘Hiermee wordt hun privacy geschonden. De personen in kwestie kunnen aangifte doen van smaad en laster’. En dat kan ‘als een juridische boemerang’ terugkomen.

Eenmaal online, altijd online

De recente zaak van de ‘treinrukker’, waarbij de identiteit van de schennispleger bekend werd nadat zijn foto, in twee etappes, werd getoond, benadrukt weer eens de risico’s van het online verspreiden van opsporingsfoto’s. Volgens de Aanwijzing Opsporingsberichtgeving van het OM moet het verspreiden van beelden proportioneel zijn: als er een minder verregaand middel is, moet dat eerst ingezet worden. Uiteindelijk resteert dan een ongeblurde foto – effectief maar ook een inbreuk op iemands privacy. Want ‘als zo’n foto eenmaal via internet is verspreid, is dat niet zomaar terug te draaien’, zegt TNO-onderzoeker en internetexpert Arnout de Vries. In deze zaak is publicatie ‘een heel zwaar middel’, vindt hij. Ook mediaethicus Huub Evers heeft twijfels. ‘Als het gaat om ernstige delicten, denk aan moord of verkrachting, dan kan ik het me voorstellen. Maar daar was hier geen sprake van’. En ook al vraagt het OM na afloop de beelden van internet te halen, de foto is én blijft online. ‘Je tekent zo iemand voor het leven’. Kritiek komt er ook van beleidsadviseur Rejo Zenger van Bits of Freedom, ‘Alles wat je op online zet is onomkeerbaar’. Hij wijst op de technologische ontwikkelingen in de nabije toekomst: wat als gezichtsherkenning nog beter wordt en je op zowel naam als gezicht kunt zoeken? Hoe dan ook, het blijft een complex verhaal. Wat als opsporingsdiensten bijvoorbeeld het risico van strafvermindering (als rechters vinden dat verdachte al genoeg gestraft zijn door de online aandacht) incalculeren bij de afweging wel/niet online? Een publiek debat lijkt kansloos: veel burgers vinden dat ‘die viespeuk’ gewoon gepakt moet worden …

Verkeerde foto’s gedeeld van serie-aanrander

Op sociale media gaan verkeerde foto’s rond van de vermeende serie-aanrander die in Leiden actief is. De politie heeft opgeroepen te stoppen om deze foto’s te delen. ‘Dit heeft verstrekkende gevolgen voor degenen die met naam en toenaam worden genoemd’. Wie de goede beelden heeft, wordt verzocht die te uploaden via Politie.nl. In verband met recente aanrandingen heeft de politie De politie Leiden extra mankracht ingezet.

Acht arrestaties in onderzoek naar groepsverkrachtingen; slachtoffers online belaagd

In een onderzoek naar groepsverkrachtingen heeft de politie acht mannen opgepakt. De verdachten (18 tot 26 jaar, uit Den Bosch en Rosmalen) zouden drie minderjarige meisjes hebben gedrogeerd en verkracht, in een garagebedrijf in Den Bosch. Er is bewijsmateriaal in beslag genomen maar ook ‘kostbare spullen’ en zeker negen auto’s. De meisjes (15 en 16, uit Den Bosch) werden door de verdachten, naar verluidt neven van elkaar, gevonden en benaderd op sociale media. Ze deden, los van elkaar, begin 2019 aangifte. Volgens de politie is het mogelijk dat er meer slachtoffers zijn. ‘Nu de verdachten vastzitten, hopen we dat mensen alsnog naar de politie stappen, ook omdat ze dan hulp aangeboden krijgen’. De opbrengst van de in beslag genomen goederen kan volgens het bericht gebruikt worden om schadevergoedingen aan de slachtoffer te betalen, mocht de rechter daartoe besluiten.
Inmiddels worden enkele slachtoffers in deze zaak volgens de politie ‘aan de digitale schandpaal genageld’. Er gaan foto’s rond (geen naaktfoto’s) waarop ze te herkennen zijn, met daarbij ‘kwetsende en grievende teksten’. De politie spreekt van smaad en laster ‘en dat zijn strafbare feiten’. De afzenders zullen worden opgespoord, aldus een woordvoerder die ook oproept de beelden niet (verder) te delen. ‘Dit beschadigt de meisjes en kan strafbaar zijn’.

Moeder zet naam veroordeelde aanrander dochter op Facebook

Om vrouwen en meisjes te waarschuwen voor de man die haar dochter aanrandde en die januari 2020 vrij komt, heeft een moeder uit Amersfoort de volledige naam en een foto van deze man op facebook gepost. ‘Ik weet zeker dat hij weer in de fout gaat’, schrijft de vrouw (33) over de man die haar dochter (toen 17) probeerde te verkrachten. De ‘rondzwervende, aan drank verslaafd en volgens deskundigen labiele’ man werd deze week veroordeeld tot een jaar celstraf, waarvan vier maanden voorwaardelijk, voor poging tot verkrachting. De man zat met een hand onder de rok van het meisje. Al in de rechtszaal riepen moeder en dochter dat ze de man van meer zedenfeiten verdenken. ‘Met meer aangiftes had mijnheer nu een zwaardere straf gehad’, aldus de moeder. Het OM is niet blij met het bericht maar ziet ‘geen grond om te vervolgen’, ook al ‘zit het aan de verkeerde kant van smaad en laster’. De moeder reageert gelaten: ‘Ik weet dat het niet mag, maar het staat nog altijd in geen verhouding tot wat hij heeft gedaan’. Ze zegt niet te willen dat de man iets wordt aangedaan.